TANZİMAT EDEBİYATI

Tanzimat Edebiyatı ( 1. Dönem )

• Sanat toplum içindir görüşünü benimsemiştir.
• Aruz ölçüsü hakim olmakla beraber hece ölçüsü de kullanılmıştır.
• Sanatçılar istisnalar dışında romantizm akımından etkilenmiştir.
• Şiirde konu bütünlüğü ele alınmıştır.
• Fransız İhtilali’nin etkisiyle adalet, eşitlik, hürriyet gibi kavramlar şiire girmiştir.
• Sanatçıların tamamı; devlet adamı, gazeteci, yazar, şair gibi çok yönlüdür.
• Dilde sadeleşmeyi amaç edinmişlerdir. Ancak başarılı olamamışlar.
• Noktalama işaretleri kullanılmaya başlanmıştır.
• Roman, tiyatro, eleştiri, anı, modern öykü, gazete gibi türler edebiyatımıza girmiştir,

Şinasi:

• Tanzimat edebiyatının kurucularından ve öncülerindendir.
• Agah Efendi ile çıkardıkları “Tercüman-ı Ahval” Tanzimat edebiyatının başlangıcıdır.
• İlk makale olan “Mukaddime”yi yazmıştır.
• İlk tiyatroyu yazmıştır. “Şair Evlenmesi”
• İlk kez “noktalama işaretlerini” kullanmıştır.
• La Fonteine’den çeviriler yapmıştır.
• Tasvir-i Efkar gazetesini yayınlanmıştır.
• Dilde sadeleşmeyi savunmuştur.
• “Şair Evlenmesi”, “Durub-u Emsâl-i Osmaniye”, “Tercüme-i Manzume”,                 “Müntehebât-ı Eş’ar” adlı eserleri yazmıştır.

Ziya Paşa:

• Tanzimat döneminin bütün özelliklerini taşır.
• “Şiir ve İnşa”da Divan Edebiyatını, “Harabat” adlı şiir antolojisiyle de yeni edebiyatı eleştirmeiştir.
• Namık Kemal ile büyük bir çekişme içerisindedir.
• Terkib-i Bent ve Teci-i Bent’leriyle ünlüdür.
• “Defter-i Amâl”(Anı), “Zafernâme”(Hiciv), “Harabat”(Divan Şiiri),                                       “Eş-ar’ı Ziya”(Şiir), “Rüya”(Röportaj) önemli eserleridir.

Namık Kemal:

• Tanzimat edebiyatında neredeye her türde eser vermitir.
• “Vatan Şair”i olarak tanınmıştır.
• “Tasvir-i Efkar”, “Hürriyet”, “”İbret” gazetelerinde yazmıştır.
• Şekil yönünden eskiden kurtulamamıştır.
• Vatan ve hürriyet konularını işlemiştir.
• Tiyatroyu halkı eğitmek için kullanmıştır.
• Romantizm akımının temsilcisidir.
• İlk Eleştiri “Tahrib-i Harabat”
• İlk Tarihi Roman “Cezmi”
• İlk Edebi Roman “İntibah”ı kaleme almıştır.
• “Vatan Yahut Silistre”, “Akif Bey”, “Gülnihal”, “Kara Bela”, “Zavallı Çocuk”, “Celaleddin-i Harzemşah” tiyatro eserleridir.
• “Cezmi”, “İntibah” roman türündeki eserleridir.
• “Takip”, “Tahrib-i Harabat”, “Renan Müdafanamesi” eleştirileridir.
• “Silistre Muhasarası”, “Osmanlı Tarihi”, “Büyük İslam Tarihi”, “Kanije”,                      “Evrak-ı Perişan” tarih eserleridir.

Ahmet Vefik Paşa:

• Tanzimat döneminin milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının temsilcisidir.
• Bursa’da açtırdığı tiyatro ile tiyatroyu Anadolu’ya taşımıştır.
• Moliere’den yaptığı çevirilerle tanınmıştır.
• Dil ve tarih alanında birçok eser yayınlamıştır.
• “Şecere-i Türk”(Çeviri), “Lehçe-i Osman”(Sözlük),
• “Zor Nikah”, “Zoraki Tabip”, “Tabib-i Aşk”, “Azarya” (Uyarlama)
• “Kocalar Mektebi”, “Kadınlar Mektebi”, Tarüffe (Çeviri)

Ahmet Mithat Efendi:

• Halk için roman anlayışını başlatan yazardır.
• Halkın okuma zevkini geliştirmek için yazmıştır.
• Çok verimli bir şairdir. 200’e yakın eser vermiştir.
• Tarih, coğrafya, felsefe gibi birçok bilimi romana aktarmıştır.
• Sanatı zayıf; ancak dili oldukça sadedir.
• Eserlerinin çoğunda romantizm akımının etkisi vardır.
• “Letaif-i Rivayet”(ilk öykü-25 cilt), “Yeniçeriler”, “Kıssadan Hisse”(Hikaye)
• “Hasan Mellah”, “Hüseyin Fellah”, “Felatun Beyle Rakım Efendi”, “Jön Türk”, “Henüz On Yedi Yaşında”, “Dürdane Hanım”, “Süleyman Müsli” (Roman)

Şemsettin Sami:

• İlk yerli romanın yazarıdır. (Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat)
• Türk dilinin sadeleştirilmesi için önemli çalışmalar yapmıştır.
• Birçok lügat çalışması yapmıştır.
• “Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat” (roman), “Besa Yahud Ahde Vefa” (Tiyatro),                         “Seydi Yahya” (Tiyatro), “Kamus-i Türki” (Türkçe Sözlük),                                         “Kamus-i Frensevi” (Fransızca Sözlük), “Kamus-ül Alâm” ( Ünlüler Ansiklopedisi )

Ahmet Cevdet Paşa:

• “Tarih-i Cevdet”, “Tezâkir”, “Mecelle”

Direktör Ali Bey:

• “Kokana Yatıyor”, “Ayyar Hamza”, “Letafet”, “Lehçet-ül Hakayık”

Tanzimat Edebiyatı ( 2. Dönem )

• Sanat sanat içindir görüşünü benimsemişlerdir.
• Kullandıkları dil oldukça ağırdır.

Abdülhak Hamit Tarhan:

• Sanat sanat içindir görüşünü benimsemiş ve şiire birçok yenilik getirmiştir.
• Günlük yaşam, aşk, doğa, ölüm şiirinin konularını oluşturmuştur.
• Şiirlerinde tezatlara çok fazla yer verilmiştir.
• İlk pastoral şiiri yazmıştır. ( Sahra )
• Şiirlerinde aruz egemen olmakla birlikte heceyi de kullanmıştır.
• Döneminde “Şair-i Azâm” olarak adlandırılmıştır.
• Tiyatro eserleri sahnelenmek için değil, okunmak için yazılmıştır.
• Tiyatrolarında konuları genellikle tarihten almıştır.
• Şiir ve düzyazıyı karıştırmıştır.
• “Sahra”, “Makber”, “Hacle”, “Ölü”, “Divaneliklerim”, “Garam”, “Bâlâdan Bir Ses” “Bunlar O’dur” ( Şiir )
• “Eşber”, “Fitnen”, “Duhter-i Hindu”, “İçli Kız”, “Macerayı Aşk”, “Sabr u Sebat”, “Tayflar Geçidi”, “Nesteren”, “Turhan” ( Tiyatro )

Recaizade Mahmut Ekrem:

• Şiir, roman, öykü, tiyatro ve eleştiri türlerinde eserler vermiştir.
• Sanatta yenilik taraftarı genç kuşaklara öncülük etmiştir.
• Servet-i Fünun topluluğunun doğuşunda etkili olmuştur.
• Edebiyatta tamamen Batı’yı örnek almıştır.
• Kulak için kafiye görüşünü ortaya çıkarmıştır.
• Şiirde tek amaç güzelliktir görüşünü benimsemiştir.
• İlk realist romanı yazmıştır. ( Araba Sevdası )
• “Nağme-i Seher”, “Yadigar-ı Şebab”, “Zemzeme 1-2-3”, “Pejmurde” ( Şiir )                        “Vuslat”, “Afife Anjelik”, “Çok Bilen Çok Yanılır” ( Tiyatro )                                              “Araba Sevadası” ( Roman )                                                                                                “Şemsa”, “Muhsin Bey” ( Hikaye )                                                                                          “Takdir-i Elhan” (Eleştiri), “Talim-i Edebiyat” (Ders Kitabı)

Muallim Naci:

• Dönemin önemli roman yazarlarındandır.
• İlk köy romanını yazmıştır. (Karabibik)
• Edebiyatımızın ilk tezli romanını yazmıştır. (Zehra)
• Naturalizmin etkisinde kalmıştır.
• “Karabibik”, “Zehra”, “Heves Ettim”, “Hâlâ Güzel”

Samipaşazade Sezai:

• Tanzimat dönemi gerçekçi yazarlarındandır.
• Batılı anlamda ilk öyküyü yazmıştır. ( Küçük Şeyler )
• Sanat sanat içindir görüşünü benimsemiştir.
• “Sergüzeşt” (Roman), “Küçük Şeyler” (Öykü), “Pir” (Tiyatro),                                    “Rumuzu’l Edep” (Edebiyat Kavramları), “İclal” (Mektuplar)

Muallim Naci:

• Tanzimat döneminin şiir, eleştiri, edebiyat ve dil alanında çalışmalar yapmıştır.
• Divan edebiyatı geleneğini sürdürmektedir.
• Recaizade ile girdiği tartışmalarla tanınır.
• Hem batı hem de eski dile uygun sade dilde şiirler yazmıştır.
• “Ateşpare”, “Füruzan”, “Şerare” (Şiir), “Demdeme” (Eleştiri),                                    “Istılahat-ı Edebiye”(Edebiyat), “Lügat-i Naci” ( Sözlük ), “Ömer’in Çocukluğu”( Anı )